همین که توجه شما به این پرسش جلب شده است یعنی احتمالاً یکی از حالت‌های زیر در مورد شما صدق می‌کند:
الف) مدتی است که متوجه یک مسئله یا مشکل روانشناختی در خود شده‌اید اما در مورد مراجعه به روانشناس یا مطب روانشناسی تردید دارید.
ب) فرد دوراندیش و محتاطی هستید و دوست دارید قبل از وقوع مسائل یا اختلالات روانشناختی از آنها پیشگیری کنید و یا در صورت بروز این‌گونه مسائل، آنها را سریعاً بشناسید و نزد روانشناس بروید.
پ) دانشجو یا دانش‌آموختۀ رشتۀ روانشناسی هستید و به مطالعۀ مطالب روانشناسی علاقه دارید.
در هر حالت، مطالعۀ ادامۀ این مطلب، می‌تواند برای شما مفید باشد.
برگردیم به پرسش مهم آغازین:
چگونه بدانیم که وقت مراجعه به روانشناس است؟
و حالا پاسخ:
هر زمان که یک تغییر جسمانی، روانشناختی یا اجتماعی (بین‌فردی) در فرد ایجاد شود که پذیرش آن دشوار باشد و تا مدتی زندگی را بر او دشوار سازد باید به روانشناس مراجعه کند.
حالا شاید بپرسید که چه تغییراتی مورد نظر است. این تغییرات را می‌توان در سه دستۀ کلی جای داد:
الف) تغییرات جسمانی
از تغییر اشتها و انرژی گرفته تا تغییرات ظاهری، از بیماری‌های زودگذر گرفته تا بیماری‌های مزمن، همه و همه شامل این نوع تغییرات می‌شوند. مهم این است که با وجود دریافت درمان‌های پزشکی، پذیرش این تغییرات یا سازگار شدن با آنها برای فرد دشوار باشد.
ب) تغییرات روانشناختی
این دسته شامل سه بخش مجزا ولی مرتبط با هم است:
- تغییرات هیجانی، چه در کیفیت هیجان‌ها (مثلاً شاد نشدن با لطیفه‌ها یا خاطراتی که همیشه برای فرد شادی‌بخش بوده‌اند)؛ چه در کمیت هیجان‌ها (مثلاً زیادی شاد بودن یا زیادی غمگین بودن)؛ و چه در جابه‌جایی نابجای هیجان‌ها (مثلاً جابه‌جایی ناگهانی و بی‌دلیل غم و شادی یا نفرت و علاقه).
- تغییرات شناختی، چه در کیفیت افکار (مثلاً هجوم افکار ناپسند)؛ چه در کمیت افکار (مثلاً تجربۀ افکار متعدد مرتبط یا نامرتبط)؛ چه در باورپذیری افکار (مثلاً باور به اینکه فکر کردن به مرگ یک فرد سبب مرگ او می‌شود)؛ و چه در موارد مشابه دیگر.
- تغییرات رفتاری، چه در رفتارهای کلامی (مثلاً کم‌حرفی یا پرحرفی یا به زبان آوردن کلمات عجیب)؛ و چه در رفتارهای غیرکلامی (مثلاً وضعیت بدنی یا طرز راه رفتن یا میزان تحرک).
پ) تغییرات اجتماعی
هرگونه تغییر در اطرافیان از جمله اضافه شدن یک فرد جدید به دایرۀ خانواده، دوستان و همکاران؛ از دست دادن یک فرد مهم؛ تغییر نوع ارتباط با یک فرد مهم؛ و موارد مشابه دیگر.
دو نکتۀ مهم:
نکتۀ یک: گاهی اوقات یک ویژگی جسمانی، روانشناختی یا اجتماعی از ابتدا در فرد وجود داشته بنابراین در نگاه اوّل به نظر می‌رسد که تغییری رخ نداده است اما درواقع آنچه تغییر کرده، رویکرد فرد یا اطرافیان او به این ویژگی است. مثلاً فردی را در نظر بگیرید که دارای ظاهری متفاوت با همسالان خود است و از این بابت تاکنون مشکلی نداشته، اما چون به‌تازگی کسی از او پرسیده که چرا همچون دیگر اعضای خانوادۀ خود نیستی؛ چندین روز و شب است که آسایش گذشته را ندارد چون صدایی از درون، به او می‌گوید: «زشت!»
این یعنی یک تغییر شناختی به یک ویژگی ثابت جسمانی.
نکتۀ دو: پیش‌بینی تغییر، نه‌تنها به اندازۀ خود تغییر که حتی بیشتر از آن، می‌تواند سبب بروز نشانه‌های اختلالات روانشناختی باشد.
جمع‌بندی: با توجه به آنچه رفت می‌توان وقت مراجعه به روانشناس را دریافت. به بیان دیگر، در صورتی که فرد متوجه تغییری غیرعادی در ابعاد جسمانی، روانی یا اجتماعی در خود شود که تحمل آن برایش سخت باشد، بهترین و شاید عاقلانه‌ترین راه، این است که به نزدیک‌ترین روانشناس یا مطب روانشناسی مراجعه کند.
بازنشر مطالب یا بهره‌برداری از آنها، به شرط ذکر منبع، آزاد است.
